Coco
Virginia Cid eta Afrika Catalina

Pixarren animaziozko filma, Trumpen aurkako ikono borrokalari bihurtua.

Mexikoko mugak, bisak eta aduanak hizpide dituen istorioa, esanahi berezia hartzen duena AEBetako eta beste herrialde batzuetako migrazioaren aurkako politiken testuinguruan, eta Europak errefuxiatuak hartzeari uko egiten dion testuinguruan. Omenaldi samurra, emigratu ostean itzuli ezin izan ziren senide kutunei.

HERRIALDEA, URTEAAEB, 2017

ZUZENDARIALee Unkrich eta Adrián Molina

AKTOREAKAnthony Gonzalez, Gael García Bernal, Benjamin Bratt, Alanna Ubach
Renée Victor, Ana Ofelia Murguía eta Edward James Olmos

SARIAK• 2017: 2 Oscar sari: Animaziozko film luze onena eta abesti onena
• 2017: Urrezko Globo sariak: Animaziozko film onena
• 2017: BAFTA sariak: Animaziozko film onena

gaikako etiketak

Hildakoen munduaren eta bizidunen munduaren artean bada muga bat, urtean behin baino ezin dutena gurutzatu hildakoek, "beste bizitzan" daudenek, paperak behar bezala dituztenek eta Hildakoen Egunean euren Lurreko senideak —filmean, Santa Zezilia izeneko Mexikoko herrixka koloretsu batean— bisitatu nahi dituztenek.  Bidaia-baimena izateko, beharrezkoa da senide kutun batek zugan pentsatzea, zu oroitzea eta gonbita egitea, Heriotzaren Egunean eskaintza-mahaian zure argazki bat jarrita. Miguelek, 12 urteko ume batek, bere hildako herenaitona miresten du (amets musikala jarraitzeko dena uztera ausartu zen musikaria izan zelako), baina ezin du haren izpiritua deitu, etxean haren argazki guztiak hautsi dituztelako. Eta argazkiak hautsi dituzte, hain zuzen ere, familiak herenaitona arbuiatu zuelako, emigratu egin zuelako eta ez zelako inoiz itzuli, etxean emaztea eta Coco alaba txikia utzita. Belaunaldi batzuk geroago, oraindik ere ez dakite migrazio abenturan zehar hil zuela haren lagunik onenak, Ernesto de la Cruzek, hark konposatutako abestiak eskuratzeko.

Kritika

Coco bi munduren arteko istorioa da: batean, hildakoak bizi dira; bestean, bizidunak. Mundu batetik bestera igarotzeko, beharrezkoa da paperak edukitzea. Mugaldean aduana bat dago, eta funtzionarioek kontrolatzen dute zure bisa egunean dagoela. Balio ez badu, bueltan bidaliko zaituzte. Horixe gertatzen zaio filmeko pertsonaia nagusi bati, Hectorri. Musikaria da, eta hildakoen munduan bizi da. Izan ere, bizirik zegoela, emigratzea erabaki zuen, baina bere bidelagunak hil egin zuen eta  nortasunaren zati bat lapurtu zion. Filmak Hectorren abenturak kontatzen ditu mugaren beste aldera bidaiatzeko baimena lortu, eta, horrela, azaroaren 2an Lurreko bere etxera itzuli eta bere alaba Coco bisitatzeko.

Istorio honen sortzaileek ez zuten imajinatzen Donald Trumpen migrazio politikaren aurkako ikono borrokalari bihurtuko zela filma. Bi Oscar sari, kritikaren hamar sari baino gehiago eta zinemetan arrakasta izugarria lortu duen filma da Coco. Mexikon girotuta dagoen animaziozko filma da, Trumpen aurkako ikur politiko gisa txalotua izan dena.

Hori azaltzen duten arrazoien artean, bost nabarmenduko ditugu hemen.

1)  Flma Netflixen katalogoan sartzeak bat egin zuen AEBetan lege bat onartzearekin, zeinak aukera ematen zion Gobernu Administrazioari paperik gabeko etorkinak euren seme-alabengandik bereizteko, eta herrialdean modu irregularrean sartzen saiatzen ziren errefuxiatuak kanporatzeko, euren ardurapeko adingabeengandik ere bereiziz. Neurri sorta horren eta Coco filmaren argumentuaren arteko paralelismoa Miguel haurraren pertsonaian islatzen da: bere familiarengandik banantzen dute, eta hildakoen munduan harrapatuta geratzen da, atera ezinik. 2) Herenaitonaren pertsonaiak, belaunaldi batzuk lehenago emigratu zuenak eta migrazio-prozesua eten zuenak bidaia-lagunak, lapurtzeko asmoz, hil zuelako, agendan birkokatzen du AEBen eta Mexikoren arteko migrazio-arazoa. 3) Bizidunen munduaren eta Mictlanen (beste bizitza) arteko muga, aduana zaindua eta burokratikoki zurruna bailitzan irudikatzen da, gaur egun herrialdeak banatzen dituzten mugen antza duena, modu beldurgarrian. 4) Ez da kasualitatea hildakoen mundu horretan egitura sozial hierarkikoa izatea: musikari arrakastatsu batek (Ernesto de la Cruz) menderatzen du mundu hori, eta ospeak pribilegio esklusiboak ematen dizkio. 5) Aipamen berezia merezi du "La Tribu" izeneko leku baten irudikapenak; bertan ia ahaztuak bizi dira, hau da, "hesia" gurutzatzen ez duten hildakoak.

Hori guztia soinu-banda batek laguntzen du, eta abesti nagusia "Recuérdame" [Oroitu nazazu] da. Hona hemen bertso itsaskorretako batzuk:  "Oroitu nazazu, emigratu behar badut ere, oroitu nazazu; urrutira bidaiatu behar badut ere, oroitu nazazu". Horrela, filmak adierazten du, gure nortasuna, gure oroitzapenez ere osatuta dagoela (gure familia, lagun, kultur tradizioen oroitzapenak), pentsatzeko eta jarduteko dugun modua markatzen baitute. Migratzen dutenek jatorrizko herrialdean geratzen diren senideen oroitzapena behar dute; izan ere, ahaztuak izatearen mehatxuaren ondorioz, filmeko pertsonaien antzeko bihurtzen dira, inork gogoratzen ez dituenak.

GEHIAGO

ELKARRIZKETA ESZENAK ETA XEHETASUNAK

  • Coco, Socorro-ren txikigarria.
    Socorro izeneko emakumeei deitzeko, Mexikon erabiltzen duten txikigarria da Coco. Coco da Hector gogoratzen duen azken pertsona biziduna. Coco hiltzen denean, familiaren memoriatik desagertuko da Hector. Nola interpreta daiteke bere izena pelikularen izenburua izatea?

  • Gehiegizko folklorekeria.
    Filmak Mexikoko kultura estereotipo gehiegirekin irudikatzen du: kolorismo, jai tradizional, mito azteka eta Hildakoen Eguneko aldareetara mugatzen da. Horrekin, irabazi edo galdu egiten du filmak, Mexikoko kultura-aniztasuna ikusarazteko orduan?

  • Kulturen arteko zubiak.
    Miguelen pertsonaia bi munduen arteko zubi gisa aurkezten da. Zein izango litzateke horren parekoa mundu errealean, non immigrazioaren aurkako politikek etengabe mehatxatzen duten Estatu Batuen eta Mexikoren arteko muga?

  • Komunitatearen balioari buruzko irakaskuntzak.
    Filmean, pertsonaien eta familia zabalaren arteko loturari esker, Miguelek bere ametsa lortzen du. Zer zentzutan sustatzen du filmak balio kolektiboen bidezko heziketa, gaur egun indibidualismoak duen gorakadaren kontra?

  • Komunitateak mozorroa kentzen dio Trumpi.
    Komunitatea da ere Ernesto de la Cruzi mozorroa kentzen diona, kontatu zituen gezur batzuei esker urte luzez miretsia izan ostean. Bizitza errealarekiko paralelismoak esan nahi du gure herri, auzo eta hirietako bizilagunen arteko batasun hori bera tresna bihurtu daitekeela arrazakeria, xenofobia eta estereotipo faltsuak garaitzeko, adibidez, filmeko "Trump" delakoarekin gertatzen den bezala: egolatra maltzur gisa irudikatzen dute, eta, azkenean, baldintzarik gabeko bere miresle izandakoek deskubritu egiten dute.

Zine-forumean erabiltzeko eztabaida eta dinamizaziorako beste galderak:

Migrazioa eta asiloa lantzen dituzten haurrentzako filmak eta/edo animaziozkoak: ...