NUEVO ORDEN
Egilea: Rosabel Argote

Ordena sozialaren zuritasunaren aurka matxinatzen den mugimendu sozial bat, azal mestizo eta indigena duten aurpegirik gabeko errebeldeena.

Film distopikoa. Mexikoko matxinatu batzuek estatu kolpe odoltsu bat antolatzen dute, ordena arrazista eta klasista berri batean amaitzen dena, ordena zaharren antzekoa.

HERRIALDEA, URTEAMexiko, 2020

ZUZENDARIAMichel Franco

AKTOREAKNaian González Norvind, Diego Boneta, Mónica del Carmen, Darío Yazbek Bernal, Fernando Cuautle, Eligio Meléndez, Lisa Owen, Patricia Bernal, Enrique Singer, Gustavo Sánchez Parra, Javier Sepulveda, Sebastian Silveti, Roberto Medina, Analy Castro

SARIAK2020: Festival de Venecia: Gran Premio del Jurado
2020: Festival de la Habana: Selección oficial de largometrajes
2020: Premios Forqué: Mejor película latinoamericana

gaikako etiketak

Luxuzko ezkontza zoragarri bat, ustekabean, klase borroka bihurtzen da, eta estatu kolpe bortitz bat eragiten du. Emaztegai gazte baten eta bere familiarentzat lan egiten duten zerbitzarien begietatik ikusita, Nuevo Orden filmak, sistema politiko baten erorketaren eta haren ordezko sistema berri etsigarriaren sorrera kontatzen du (Filmaffinityren sinopsia).

Kritika

Luxuzko etxe batean, ospatzear daude familia aberats banatako bi gazteren arteko ezkontza. Zeremoniaren aurreko festara iristen dira luxuzko autoak eta jantzi garestiak soinean dituzten familiak: diruz betetako gutun-azalak eta besarkadak trukatzen dituen goi-klase pribilegiatua da. Aldi berean, beren zerbitzariek, garbitu, mokadutxoen erretiluei eutsi, eta beren jaun-andreei obeditzen diete.

Ordena sozial hau (klase aberatsak agindu eta pobreek obeditu) lehertu egiten da bat-batean, festaren erdian erasotzaile armatu eta bortitz talde bat indarrez sartzen denean, iraultza-oihuak eginez. Baina matxinatu taldearen amorruak, arpilatzean eta erailtzerakoan, ezabatu egiten du justizia sozialaren mezua eta ekintzaren motibazio politikoa. Gaiztakeriak eta gutiziak mezu hori ordezkatzen dute, hau da, ahalik eta bitxi gehien lapurtu eta ahalik eta modu odoltsuenean hiltzeko nahiak; hala, hiria erabat suntsitzen ari den protesta-mugimendu sozialaren esentzia galtzen da.

Veneziako 77. Zinemaldian saritu egin zituzten Michel Francoren Nuevo orden filmaren argumentua eta kontatzeko modua. Geroago, Donostiako 68. Zinemaldian, kritikak harrera gorabeheratsua egin zion filmari. Mexikon, filmaren ekintza gertatzen den eta zuzendariaren jatorrizko herrian, publikoak haserre erantzun dio, klasistatzat eta arrazistatzat joz.

Kritika horiek honako puntu hauetan oinarritzen dira.

***Lehenik eta behin, filmak pobrezia estigmatizatzen du: behe klaseko pertsonaiak zarpailak, bortitzak, basatiak eta ankerrak dira.

***Bigarrenik, filmak matxinatuak estereotipatzen ditu; aurpegirik, izenik, identitaterik gabeko zonbi gisa irudikatzen ditu. Horrek pertsonaia aberatsekin kontrastatzen du, Michel Francok konplexutasunei erreparatuta irudikatzen baititu horiek: emaztegaia onbera da, eta bere aita ustela da, beste aniztasun batzuen artean.

***Hirugarrenik, filmak azal ilunarekin irudikatzen ditu ia matxinatu guztiak, mestizo eta indigena gisa; azal zuria goi klaseko pertsonaientzat erreserbatzen da.

***Eta laugarrenik, filmak mugimendu sozialak estigmatizatzen ditu, jendearen artean aurreiritziak eraginez eta horiekiko gorrotoa sortu nahian. Hala, ez du ezkutatzen inspirazio-iturri dituela Jaka Horiak, Black Lives Matter mugimendua edo Txile, Kolonbia edo Hong Kong-eko matxinadak (plano batzuetan "Ni una más", "Pinches ricos" edo "Somos 60 millones" dioten grafitiak ikus daitezke). Hala ere, ez dugu inoiz jakiten zergatik protestatzen duen filmeko mugimendu sozial protagonistak. Oportunistak izango balira bezala irudikatzen dituzte manifestariak, dena lapurtzeko nahiak soilik mugitzen dituenak. Halaber, matxinoek suntsitzen dutena markatzeko berde kolorea hautatu izana, oso keinu desegokia da Latinoamerika osoan matxismoaren aurka mobilizatzen den marea berdearekiko.

Besteak beste lau alderdi horiei erreparatuta, ez da harritzekoa filmak amorrua piztu izana Michel Franco zinemagile whitexican (white + mexican = mexikar zuria) gisa ikusten dutenengan. Izan ere, asmo kolonizatzailea eta Mexiko Hiriari begirada hegemonikoa ezartzea leporatzen diote: azal zuria dutenen begirada. Ni ez nator bat teoria dekolonial erradikalekin, zeintzuen arabera arrazismoz beteta dagoen azal zuria dutenengandik datorren guztia. Baina sumindu egiten naiz Michel Francok imajinatzen dituen errebolta distopikoen erretratuarekin. Erretratu horrek ez du kontuan hartzen milaka urtetan zehar, herri zuriek afrikar eta indigenen milioika herri sarraskitu, esklabizatu, kolonizatu eta pobretu dituztela, Ibram X. Kendik Como ser antirracista liburuan gogoratzen duen bezala. Esan bezala, ez daki hori, eta historikoki diskriminatu dituen ordenaren aurkako piztia basati eta amorratu gisa irudikatzen ditu herri horiek.

Michel Francok argudiatuko du zinema, zinema dela, eta ez errealitatea. Hala ere, bere tesiaren oinarria ez da filma estetika errealistarekin ekoitzi izana (kamera eskuan filmatutako sekuentziek sentiarazten digute, gertatzen denaren narrazio baten aurrean egoteaz harago, gertatzen denaren aurrean gaudela). Agian, kamera pixka bat gehiago mugitzea eta desenfokatzea lagungarria izango litzaioke zuzendariari, filmean erabat ikusezin geratzen den beste errealitate hori atzemateko: mugimendu sozialak, mugimendu feminista, antirrazista, eskubide sozialen defentsaren mugimendua… Izan ere, mugimendu horiek gaur lortzen dituzten konkistek ekarriko dute aurrera egitea, etorkizuneko ordena berri utopiko —ez distopiko— batera bidean.

GEHIAGO

ELKARRIZKETA ESZENAK ETA XEHETASUNAK

  • Arrazismoaren kontrako mugimenduen biolentzia.
    Ezarritako ordena desmuntatu nahi duten mugimendu sozialek eztabaidatu egiten dute erabili beharreko tresnen inguruan, eta egitura zaharrak hausteko erabili beharreko —eta erabili behar ez den— indarkeriaren mugen inguruan. Denak balio du boterearen aurkako herri borrokan? Zein unetan desitxuratzen da mugimendu sozial bat, filmean gertatzen den moduan? Indarkeria al da, iraganeko pertsonaia xenofoboen omenez, hirietan eraikitako monumentuak txikitzea? Indarkeria legitimoa al da?

Zine-forumean erabiltzeko eztabaida eta dinamizaziorako beste galderak:

  • Zinema, zinema da, eta ez errealitatea?
    Asmo errealistak dituen zinemaren betebeharra al da errealitatea nolabaiteko fideltasunez irudikatzea, film baten eszenatokia izateaz harago, hor kanpoan dagoen jendartearen irudi faltsua ez sortzeko?
  • Ordenatik adieraz daiteke desordena?
    Posible al da estetika zinematografiko ordenatua baliatzea, desordena irudikatzeko? Ez bakarrik edukiari dagokionez, baita formari dagokionez ere, narrazio filmikoen oinarrizko printzipioak aldatuz? Luis Buñuelen El ángel exterminador edo El discreto encanto de la burguesia filmak egin zirenetik, zinemaren historian zein beste filmek astindu dute edukia eta edukitzailea, gizarte-desordena baten beharra kontatzeko estrategia gisa?