MOOLAADÉ
Egilea: Rosabel Argote

Ablaziotik ihes egiten dutenak babesten dituen artilezko kordoi baten tradizioa. Afrikaren lezioa Mendebaldeari, asilo-eskubidearen arloan.

Espainiako Estatuak asilo-eskaeren %5 baino ez zuen onartu 2019an. Hor sartu al ziren mutilazio genitalaren beldurragatik ihes egiten zutenen eskaerak?

HERRIALDEA, URTEASenegal, 2004

ZUZENDARIAOusmame Sembène

AKTOREAKMaimouna Helene Diarra, Fatoumata Coulibaly, Salimata Traore, Dominique T. Zeida, Mah Compaore, Naky Sy Savane

SARIAK2004: Canneseko Zinemaldia, Film onena ("Un certain regard")

gaikako etiketak

Collé Ardo Afrikako herri batean bizi da. Duela zazpi urte, ez zuen utzi bere alabari ablazioa egin ziezaioten, praktika izugarria iruditzen zaiolako. Gaur egun, lau neska, purifikazio erritual horretatik ihesean ari dira, eta Colléri babesa eskatzen diote. Une horretatik aurrera, bi balio daude aurrez aurre: asilo-eskubidea errespetatzea (moolaadé delakoa) eta ablazioaren tradizioa (salindé delakoa). (FilmAffinityren sinopsia).

Kritika

Moolaadé, Ousmame Sembène zine zuzendariak Afrikako eguneroko heroismoei buruzko trilogiako bigarren filmaren izenburuari jarri dion afrikar hitzak, babesa esan nahi du, asilo eskubidea. Horrela, Afrikan, moolaadé eskatzen duenak asiloa eskatzen du. Eta moolaadé ematen duenak ihes egiten duena babesten du, eta babes hori ukaezina eta eztabaidaezina da eskatzen den komunitateko kideen aldetik. Izan ere, lege idatzirik eta erregelamendu konplexurik gabe, moolaadé-a ahozko hitzarmen bat da, balio juridiko osoa du, eta, kontatutako kondairen bidez belaunaldiz belaunaldi transmititzen denez, kolektibitate osoak baldintzarik gabe ezagutzen eta errespetatzen dituen arauak ditu. Inork ez du moolaadé bat urratzen. Eta moolaadé-a baliatzen dute beren bizitza arriskuan ikusten dutenek, eta, horregatik, babes bila dabiltzanek.

Horixe ikusiko dugu Moolaadé filmean. Ablazioaren erritotik ihesi doazen neska afrikar batzuen irudiarekin hasten da filma; herriko emakume baten, Colléren, etxean hartuko dute babesa, eta hari moolaadé-a eskatuko diote. Collé ezaguna da herrixkan urte batzuk lehenago bere alabaren ablazioa eragotzi izanagatik, eta, zalanzta izpirik gabe, neskatoak babestuko ditu (ondorioz, komunitatearen haserrea pìztuko du). Horretarako, bere patioko espazio zeharkaezina mugatuko du koloretako artilezko lokarri soil batekin, eta herriko inor ez da ausartuko muga hori apurtzera edo zeharkatzera.

Nork ikasi behar du norengandik?

Mendebaldeko begietara (hainbat kilometro luze diren hesietara, horma gaindiezinetara eta Frontex sistemetara ohituta), kolorezko kordoi bat parapeto bat seinalatzeko nahikoa izatea, gutxienean, harrigarria da. Are gehiago, gure Mendebalde honetan, Afrikatik datorrena, maiz, primitibotzat hartzen da, eta Europako ezagutza eta garapena Afrikara esportatzeko beharra defendatzen da, "basakeria eta atzerapen tribalaren kontinentean" jendeak bakean bizitzen ikas dezan, hemendik inportatutako tresna demokratikoei esker.

Baina, errealitate horrengandik oso urrun, Afrikak zalantzan jartzen gaitu film honetan: babesari dagokionez, nork ikasi behar du norengandik?

Mendebaldeko moolaadé-a: Eskatzaileen %95i babesa ukatzen dion tresna "modernoa".

Hain zuzen ere, Iparralde deritzogun honetan, badago asilo-eskubidea den moolaadé-aren "baliokidea" den figura juridiko bat, oinarrizko eskubidetzat jotzen dena Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalaren 14. artikuluan (Bigarren Mundu Gerraren ondoren zehaztu zen, Nazio Batuen esparruan, 1951ko Genevako Konbentzioa sortzean, nazioarteko komunitatea behartzeko bere gain hartzera gerra haren eta ondorengoen ondorioz jatorrizko herrialdeetatik ihes egindako pertsonen babesa).

Konbentzio horren arabera, "arrazagatik, erlijioagatik, nazionalitateagatik, talde sozial jakin bateko kide izateagatik edo iritzi politikoengatik jazarria izateko beldur oinarridunak" izateagatik bere herrialdetik ihes egitera behartutako pertsona orok herrialde seguru baten babesa eskatzeko eskubidea du, adibidez, Espainiako Estatuaren babesa. Baina, Espainiak, babesten al ditu hala eskatzen diotenak? Zer egiten du Espainiak jasotzen dituen asilo-eskaerekin? Moolaadé-a ematen die?

Ez, inola ere ez. Espainiako Estatuak ebatzitako asilo-eskaeren %5 baino ez du onartzen, Europako batez bestekoa (%31) baino askoz gutxiago, CEARek 2020ko ekainean argitaratutako txosten baten arabera (ezesten dituen eskaerak ukatu egiten ditu, dela eskatzailearen historia sinesgaitza dela uste dutelako; dela pertsona horrek bere beldurraren egiazkotasuna frogatzeko dokumentazio nahikoa aurkezten ez duela uste dutelako; dela jazarpena, gertatu arren, Konbentzioan esplizituki zerrendatutako bost arrazoietako batek ere eragin ez duela uste duelako).

"Herrialde seguruetan" asiloa eskatzen duten pertsonen babes-eskubidea etengabe urratzeak  ezintasuna eta amorrua piztu zituen Ousmame Sembènerengan, eta horrek gidatuta zuzendu zuen Moolaadé filma. Hain zuzen ere, horregatik jarri zion Moolaadé izenburua; 1951ko Konbentzioa sinatu eta teorikoki betetzen duten herrialdeetan babesa eskatzen duten pertsonen giza eskubideen aldeko ekintza militante gisa.

Emakume errefuxiatuen babesa eta emakumeen mutilazio genitalaren beldurra.

Babesleku hori eskatzen dutenen artean, Sembènek ablaziotik edo salindé-etik (klitoria erabat edo partzialki erauzteko, bagina-ezpainak zatitzeko edo baginaren zuloa ixteko operazioa) ihes egiten duten emakume afrikarren istorioetan oinarritu nahi izan zuen bere filma, gaur egun, oraindik ere, herrialde batzuetako neskatilek praktika horiek jasaten dituztelako. Ohar gaitezen, Nazio Batuen datuen arabera, gutxienez 200 milioi emakumek jasan dutela kanpoko genitalen erauzketa osoa edo partziala, gutxienez 30 herrialdetan. Biktimen erdia baino gehiago Egipton, Etiopian eta Indonesian daude; herrialde horietan legez debekatuta dago ablazioa, baina ezkutuan egiten jarraitzen dute.

Zuzendariak, horrela, Moolaadé filmaren bidez ikusle europarren kontzientzia astindu nahi zuen. Eta horretarako, zera planteatzen die: filmeko neskato afrikarrak "benetakoak" (eta ez "filmekoak") balira, babes bila, eta Colleren etxean egon ordez Europar Batasuneko herrialderen baten mugan egongo balira, asilo-eskaera ukatuko liekete, baldintzak ez betetzeagatik edo Konbentzioan ezarritakoa zehaztasunez ez betetzeagatik?

GEHIAGO

ELKARRIZKETA ESZENAK ETA XEHETASUNAK

  • Espainiako asilo-legea, genero-jazarpenaren aurrean.
    Sembèneren filmeko emakumeak pertsonak balira, eta ez pertsonaiak, eta Espainiako muga batean babes eske agertuko balira, zer xedapen baliatu ahalko lukete, kontuan hartuta "jatorrizko herrialdeetatik ihes egiten duten emakume atzerritarrak" direla, eta "genero-arrazoiengatik jazarpena jasateko beldur oinarriduna" dutela? Atal honetan, mutilazio genitalaz gain, honako kasu hauek ere sartzen dira: prostituzio behartua, sexu-esplotazioa, sexu-orientazioak eragindako jazarpena, ohore-krimenak edo genero-arrazoiengatiko oinarrizko eskubideen urraketa larri bat.