EL OTRO LADO DE LA ESPERANZA
Egilea: Rosabel Argote

Zinema absurdua, babesteko balio ez duten asilo-prozedura absurduei buruzkoa.

Sentimentaltasun paternalistarik gabeko umorezko erretratua. Siriako errefuxiatu baten eguneroko bizitzari buruzko film samurra eta surrealista da; Finlandiako herrialdeak ezetz esaten dio, baina, finlandiarrek, baietz.

HERRIALDEA, URTEAFinlandia, 2007

ZUZENDARIAAki Kaurismäki

AKTOREAKSakari Kuosmanen, Sherwan Haji, Kati Outinen, Tommi Korpela
Janne Hyytiäinen, Ilkka Koivula, Kaija Pakarinen, Nuppu Koivu,
Tuomari Nurmio, Niroz Haji

SARIAK2017: Berlingo Zinemaldia: Zilarrezko Hartza - Zuzendaririk onena
2017: Europako Zinemaren Sariak: Film Onenaren eta Zuzendari Onenaren izendapena

gaikako etiketak

Helsinki. Khaled gaztea ezkutuan iritsiko da Siriatik datorren zamaontzi batean. Bere asilo eskaera errefusatzen dute, baina, hala ere, geratzea erabakitzen du. Bitartean, Wikström izeneko merkatari gris batek bere bizitza aldatzea erabakitzen du, eta jatetxe dekadente bat irekitzen du. Bion bideak gurutzatu egingo dira arratsalde batean, Wikhströmek Khaled jatetxeko atean aurkitzen duenean eta, hunkituta, hari etxea, janaria eta lana eskaintzea erabakitzen duenean. Baina mutikoaren ametsa bere arreba aurkitzea da, berak bezala Siriatik  ihes egin zuena (Filmaffinityren sinopsia).

Kritika

Errefuxiatuei buruzko filmei seriotasuna eskatu ohi zaie, baita soiltasuna ere. Umorea edo txantxak elementu labainak dira, eta film batean nola txertatzen diren, sentiberatasuna mindu dezakete. Nola egin barre, gerra baten ondorioz beren herrialdetik ihes egin behar dutenen drama batekin? Ausartegia eta errespeturik gabea izan daiteke komedia egitea, asiloa eskatzen duten benetako pertsonek —eta ez zinemako pertsonaiek— bizi dituzten egoera izugarrien kontura!

Aki Kaurismäki zine zuzendaria ausartu egiten da mito hori desmuntatzera. Bere ustez, sentimentaltasunean oinarritutako film dramatikoak egitea, zera da, "Europa osoan xenofobia eta nazionalismoa hauspotzen dituen nagusitasun-jarreraren beste bertsio bat, asmo onekoa". Ez, Kaurismäkik ez du konplize izan nahi Mendebaldeko biztanle zuri pribilegiatuen artean erruki eta karitate sentimenduak sortzeko orduan. Ez du nahi guk penarik sentitzea erretratatzen dituen pertsonaiekiko. Horregatik, estereotipo errukarritik urrun dauden pertsonaiak marrazten ditu. Ez du protagonisten tragedia eztitzen; umorez marrazten du, oharkabean sumindu gaitezen eta ekin diezaiogun.

 

Sumindu egiten gara Khaled protagonistaren istorioa entzuten dugunean: errefuxiatua da, Siriatik ihes egin behar du gerra dagoelako, eta horren ondorioz neskalaguna hil egin dute eta bera espetxeratu eta torturatu egin dute. Sumindu egiten gaitu entzuteak, Finlandiara iritsi eta nazioarteko babesa eskatu ondoren (1951ko Genevako Konbentzioaren arabera horretarako eskubidea du), Kanpo Arazoetako Ministerioak ukatu egiten diola asilo-eskaera, uste baitu “Alepoko gatazka ez dela hain larria hiriko biztanle guztiei arrisku-egoera pertsonal larriak eragiteko". Eta gure buruari galdetzen diogu: ez al da behar bezain larria?  CEARen datuen arabera, 2011ko martxoaren 15ean Sirian gerra ofizialki hasi zenetik, "etengabe hazi dira heriotza biolentoak, barne-desplazatuak, beste herrialde batzuetan errefuxiatu direnak, bortxazko desagerpenak eta bortxaketa indiskriminatuak, datu beldurgarriak utzita":

*Milioi erdi hildakotik gora.

*6,5 milioi siriar baino gehiago beste herrialde batzuetako errefuxiatu gisa erregistratuta daude.

*Sirian bertan beren etxeetatik bortxaz desplazatutako 6,2 milioi pertsona baino gehiago gehituz gero, biztanleriaren erdiak baino gehiagok ihes egin behar izan du beren bizitzak salbatzeko.

Benetan ez da "behar bezain larria"? Filmean, Finlandiako gobernuak asiloa ukatzeak adierazi egiten du Mendebaldeak errefuxiatuen sufrimenduaren aurrean duen axolagabekeria (Khaledek berak kontatzen du nola, bere ibilbidean, gai izan den Hungaria, Austria, Eslovenia eta Alemaniako mugak zeharkatzeko, "inork ez gaituelako ikusi nahi", besterik gabe).

Karismäki ez da mugatzen gobernuaren ekintzarik eza salatzera. Horrez gain, Finlandiako talde neonaziak ere salatzen ditu (horietako batek "Liberation Army Finland" izena darama jakan) protagonistari gasolinaz su ematen saiatzen direnak "txakurtxo beroa" oihukatuz. Ez da lehen aldia Khaled txakurra balitz bezala tratatzen dutela. Pelikularen une batean Laneko Osasuneko Ikuskatzaile bat agertzen da jatetxean, eta txakurra eta errefuxiatua elkarrekin ezkutatzen dituzte komunean; bien —txakurraren eta errefuxiatuaren— tratu klandestino eta animalizatuaren paralelismo argia da.

Hala ere, gobernuak eta herritar xenofoboek Khaledi adierazten dioten arbuioarekin kontrastean, konturatuko da bere salbazio bakarra komunitatea dela, hau da, bere mikrokosmos soziala, habia edo kobazuloa, osatzen duten pertsona taldea. Pertsonaien fauna horretan, auzokide bakoitzak salbatu egiten du, herritar xumeek irudikatzen duten xamurtasun maitagarriaz, zalapartarik gabe beren buruak babestuz, lagunduz eta elkartasuna gauzatuz.

Aki Kurasmäkik 2011n zuzendu zuen Le Havre filmaren jarraipen gisa, pertsonaia hauek dira sasimoralik gabeko fabula dibertigarri, umoretsu eta gozo honen erdigunea.

Bi filmek daramate Kurasmäkiren zine politiko despolitizatuaren marka, didaktismoak eta sermoiak saihesten dituena.

Egia da batzuek kritikatu egingo dutela Kaurismäki, oso konplexua den arazo bati ikuspegi sinplista emateagatik, baina, zuzendariaren beraren hitzetan, gauzak askoz sinpleagoak izan beharko lirateke: "Krisialdiei erantzuteko, giza duintasun oinarrizkoena baino ez litzateke behar".

GEHIAGO

ELKARRIZKETA ESZENAK ETA XEHETASUNAK

  • Asiloa jokoan.
    Errefuxiatu polizoi baten eta finlandiar gizon baten artean paralelismoa eginez hasten da filma. Zer adierazi nahi du paralelismo horrek?
  • Puzzle bateko piezak diren istorioak.
    Khaledek bere asilo istorioa kontatzen du, filmean zehar bat datozen puzzle bateko piezak bezala. Zein da errefuxiatu gisa izan duen istorioaren azken argazkia, kontuan hartuta atxiloketa, neska-lagunaren heriotza, ospitalearen bonbardaketa, hainbat errefuxiatu-esparrutik igarotzea eta polizoi gisa egindako bidaia?
  • Gatazkaren irudikapen/aurkezpen mediatikoa.
    Hedabideek eskaintzen duten puzzlearen piezan, albiste bat entzuten da albistegian, zeinean ez den aipatzen Alepoko haur ospitale baten aurkako erasoetan errusiarrek parte hartu dutela. Zein interes geopolitiko eta estrategiko nahasten dira Siriakoa bezalako gerra batean?
  • Errefuxiatuen ikusezintasuna.
    “Inork ez gaitu ikusi nahi”. 22. minutuan, protagonistak bere jazarpen eta ihesaldiaren istorioa kontatzen duen elkarrizketa batean, Khaledek honakoa dio: "Bi hilabetez Hungaria, Austria, Eslovenia eta Alemania zeharkatu nituen. Serbiara ere itzuli nintzen, uste nuen [nire arreba] nire bila ibiliko zela". Orduan, Finlandiako Gobernuaren ordezkariak zera galdetzen dio: "Nolatan zeharkatu zituen hainbeste muga?". Khaledek honako hau erantzuten du: "Erraz. Inork ez gaitu ikusi nahi". Fikzioan duten ikusezintasun hori, errealitatean ere gertatzen al da?
  • 1951ko Genevako Konbentzioa urratzen duten ukapenak.
    Gobernuak, Siriako gerraren testuingurua onartuta ere, asiloa ukatzen dio Khaledi, honako argudio hau baliatuta: "Kanpo Arazoetako Ministerioak uste du Alepoko gatazka ez dela nahikoa larria hiriko biztanle guztiei arrisku-egoera pertsonal larriak eragiteko… Beraz, ez duzu ez babesik ez laguntzarik behar".  Zergatik ukatzen ditu herrialde batek beste herrialde batzuetatik datozen pertsonen asilo-eskaerak? Gatazka diplomatikoen kontua da? Interes ekonomikoen kontua? Nola interpreta daiteke Espainiako Estatuan 2019an asilo-eskaeren onarpen-tasa %5era jaitsi izana?
  • Errefuxiatuen animalizazioa.
    Film honetan errefuxiatuen animalizazioa salatzen da, jaberik, herrialderik eta norabiderik gabeko "kaleko txakur" gisa tratatzen baitituzte. Hain zuzen ere, "Liberation Army Finland" talde neonaziak errefuxiatuari su ematen saiatzen da "txakurtxo beroa!!!" oihukatuz. Eta, Lan Osasun Sailak jatetxean egindako ikuskapen batean, errefuxiatua komunean ezkutatuko dute, txakurrarekin batera: bi izaki debekatu eta klandestino dira. Zer beste eszenatan salatzen da Mendebaldeak errefuxiatuei ematen dien tratu ankerra?